خنک کننده ها، یکی از ابزارهای مهم در مدیریت دمای قسمت های مختلف سرورها و دستگاه های مختلف هستند. در بازار امروزه، دو نوع خنک کننده مایع و بادی برجسته هستند. خنک کننده مایع از طریق جریان یا پمپاژ مایع خنک کننده به مناطق مورد نظر، حرارت را انتقال می‌دهد، در حالی که خنک کننده بادی با استفاده از جریان هوا، دمای محیط را کاهش می‌دهد. در این مقاله، به مقایسه خنک کننده مایع و خنک کننده بادی می‌پردازیم و مزایا و معایب هر یک از این دو نوع را بررسی می‌کنیم.

خنک کننده مایع

خنک کننده مایع (Liquid Cooling) یک روش استفاده شده جدید در سرورها، کامپیوترها و سایر دستگاه‌های الکترونیکی برای خنک کردن قطعات داخلی آن‌ها است. در این روش، یک مایع مانند آب یا سایر مواد خنک کننده برای انتقال حرارت از قطعات داغ به خنک کننده استفاده می‌شود. سیستم سرمایش مایع معمولا شامل یک بلوک خنک کننده (Cooling Block) است که بر روی قطعات داغ مانند پردازنده، کارت گرافیک و سایر قطعات حساس نصب می‌شود.

این بلوک خنک کننده دارای شیارها و کانال‌هایی است که مایع را از طریق آن‌ها عبور می‌دهد و حرارت را از قطعات جمع آوری می‌کند. مایع سپس به یک رادیاتور (Radiator) یا همان سردکننده خنک می‌رسد. رادیاتور، حرارت جمع‌آوری شده را به محیط برمیگرداند. در این مرحله، مایع به کمک پمپ‌هایی که در سیستم نصب شده‌اند، به بلوک خنک کننده برگشت داده می‌شود و فرایند خنک کردن مجددا تکرار می‌شود.

با استفاده از سیستم سرمایش مایع، می‌توان به طور موثر‌تری از قدرت پردازشی دستگاه استفاده کرد و دمای قطعات را در حداقل نگه داشت. این روش معمولا در کامپیوترهای با قدرت بالا، سرورها، سیستم‌های گرافیکی حرفه‌ای و کامپیوترهای بازی استفاده می‌شود. برای اولین در سرور اچ پی مدل های نسل ۱۱ به این تکنولوژی خنک کننده مجهز شده اند تا توانایی خنک سازی قطعات قدرتمندی مانند CPU را که حرارت بالایی تولید میکنند، داشته باشد.

بنابرین خنک کننده مایع یا آبی مجموعه‌ای از وسایل و دستگاه‌هایی هستند که با استفاده از پمپاژ مایع خنک کننده ، حرارت را از منطقه‌های مختلفی جذب کرده و آن را به منابع جاذب حرارت منتقل می‌کنند.

بیشتر بخوانید: پردازنده اینتل Xeon Y با قابلیت تنظیم فرکانس برای شخصی سازی سرور

خنک کننده بادی

خنک کننده بادی (Air Cooling) یک روش ساده‌تر، رایج‌تر و قدیمی برای خنک کردن قطعات داخلی سرور، کامپیوتر و سایر دستگاه‌های الکترونیکی است. در این روش، از هوا برای انتقال حرارت از قطعات داغ به محیط استفاده می‌شود. برای استفاده از خنک کننده بادی، از واحدهای خنک کننده مانند فن و هیت سینک استفاده می‌شود. فن‌ها، هوا را به سمت قطعات داغ هدایت می‌کنند و حرارت را از آن‌ها جمع آوری می‌کنند. سپس هوای گرم به وسیله فن‌ها به بیرون سرور یا دستگاه دفع می‌شود، که در نتیجه باعث خنک شدن قطعات می‌شود.

خنک کننده بادی برای استفاده روزمره ساده‌تر، ارزان‌تر و آسان‌تر است، زیرا نیاز به نصب و مدیریت سیستم‌های پیچیده‌تر مانند لوله‌ها و مایعات خنک کننده ندارد. با این حال، در بارهای کاری سنگین و با قدرت پردازشی بالا، ممکن است خنک کننده هوایی نتواند پاسخ مناسبی به تولید حرارت زیاد توسط قطعات بدهد و نیاز به روش‌های سرمایش موثرتری مانند سیستم سرمایش مایع داشته باشد.

در نتیجه خنک کننده بادی با استفاده از جریان هوا و برخورد آن با هیت سینک دمای محیط را کاهش می‌دهند.

مقایسه خنک کننده مایع و بادی

سیستم‌های خنک کننده مایع (Liquid cooling) و سیستم‌های خنک کننده هوا (Air cooling) دو روش متداول برای خنک کردن قطعاتی مانند CPU سرور، کامپیوتر و سایر دستگاه‌های الکترونیکی هستند. هر دو روش دارای ویژگی‌ها و مزایا خاص خود هستند که در زیر به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

ویژگی خنک کننده مایع (Liquid Cooling)

• کارایی بالا: سیستم‌های خنک‌کننده مایع یا خنک کننده آبی برای خنک کردن قطعات با کارایی بالاتری نسبت به سیستم‌های خنک کننده هوا شناخته می‌شوند. آب و یا مایع خنک کننده دیگر درون یک سیستم لوله‌هایی به دور قطعات می‌گذرد و گرمای آن‌ها را به خود جذب کرده و سپس با گذراندن از یک رادیاتور، حرارت را به محیط اطراف منتقل می‌کند. این فرآیند معمولا باعث خنک شدن قطعات به طور موثر‌تری می‌شود.
• سر و صدا کمتر: یکی از مزایای سیستم‌های خنک کننده مایع کاهش سر و صدای تولید شده در مقایسه با سیستم‌های خنک‌کننده هوا است. زیرا فن‌هایی که در سیستم‌های خنک‌کننده هوا استفاده می‌شوند، در مقابل پمپ‌ها و رادیاتورهای مایع خنک کننده آرام‌ و کم صداتر هستند.
• تنظیمات پیشرفته: برخی سیستم‌های خنک کننده مایع قابلیت تنظیم دمای مایع خنک کننده را دارند، که می‌تواند به معنای کنترل بهتر دمای قطعات باشد. این قابلیت در برخی از برندهای سیستم‌های خنک‌کننده مایع حتی به صورت خودکار نیز انجام می‌شود.
• نیاز به فضای بیشتر: سیستم‌های خنک کننده مایع نیاز به فضای بیشتری نسبت به سیستم‌های خنک کننده بادی دارند. این به خاطر وجود پمپ‌ها، رادیاتورها و لوله‌ها است که برای عبور مایع خنک کننده از آن‌ها نیاز به فضای بیشتری دارند.

بیشتر بخوانید: پیام‌ها و خطاهای HPE iLO

ویژگی خنک کننده بادی (Air Cooling)

• هزینه کمتر: سیستم‌های خنک کننده بادی معمولا هزینه کمتری نسبت به سیستم‌های خنک کننده مایع دارند. زیرا شامل فن‌های هواکش بسیار ساده هستند که برای خنک کردن قطعات از طریق هوا استفاده می‌شوند.
• نیاز به فضای کمتر: در مقایسه با سیستم‌ خنک کننده مایع، سیستم‌ خنک کننده هوا نیاز به فضای کمتری دارند. این بدان معنی است که آن‌ها به راحتی در جعبه‌های کامپیوتری استاندارد جا می‌شوند و نیازی به تغییر ساختار و فضای بیشتر ندارند.
• نگهداری آسان‌تر: سیستم‌های خنک کننده بادی نسبت به سیستم‌های خنک کننده آبی نگهداری کمتری نیاز دارند. زیرا تنها قطعاتی که نیاز به تمیز کردن دارند فن ها هستند، در حالی که سیستم‌های خنک‌کننده مایع نیاز به چک کردن و تعمیر لوله‌ها، رادیاتورها و پمپ‌ها دارند.
• کارکرد قابل اعتماد: در سیستم‌های خنک‌کننده هوا، خطر نشتی و آسیب به قطعات در نتیجه استفاده از مایع خنک کننده وجود ندارد. به همین دلیل، از لحاظ اعتماد و قابلیت اطمینان، سیستم‌های خنک‌کننده بادی معمولا مطمئن‌تر هستند.

انتخاب بین سیستم سرمایش مایع (Liquid Cooling) و سرمایش بادی (Air Cooling) به موارد زیر بستگی دارد:

1. عملکرد خنک کنندگی: سیستم سرمایش مایع به طور کلی قادر است حرارت را به طور موثر‌تری از قطعات بگیرد. به عنوان مثال، در کاربردهای سنگین و با تولید حرارت بالا مانند سرورها یا سیستم‌های گرافیکی حرفه‌ای، سیستم سرمایش مایع معمولا بهتر عمل می‌کند. اما در کامپیوترهای شخصی معمولی و کاربردهای عادی، خنک کننده هوایی نیز قادر است کار را به خوبی انجام دهد.
2. هزینه: خنک کننده بادی هزینه کمتری نسبت به سیستم سرمایش مایع دارد. سیستم سرمایش مایع نیاز به سیستم‌های لوله‌کشی، پمپ‌ها و رادیاتورهای مخصوص دارد که هزینه و پیچیدگی بیشتری را می‌طلبد. در مقابل، خنک سازی بادی فقط نیاز به فن و هیت سینک دارد که هزینه کمتری دارند.
3. نویز: در اغلب موارد، خنک سازی از طریق فن و هیت سینک نسبت به سیستم سرمایش مایع نویز بیشتری ایجاد می‌کند. فن‌ها هنگام چرخش صدا ایجاد می‌کنند، در حالی که سیستم سرمایش مایع کمترین نویز را ایجاد می‌کند.
4. نصب و تعمیرات: نصب سیستم خنک کننده مایع پیچیده‌تر است زیرا نیاز به لوله کشی و راه‌ اندازی صحیح و دقیق دارد. در مقابل، خنک کننده بادی ساده‌تر است و می‌توان آن را به راحتی نصب و تعمیر کرد.

به طور کلی، انتخاب بین Liquid cooling و Air cooling وابسته به نیازهای شما است. اگر برای اورکلاک کردن نیاز به کارایی بالاتر قطعات دارید، ممکن است liquid cooling یا همان خنک کننده مایع بهترین گزینه باشد. اما اگر قیمت کمتر، نگهداری آسان‌تر و نیاز به فضای کمتر را ترجیح می‌دهید، سیستم‌های خنک کننده بادی گزینه مناسبی می‌باشند.

جمع بندی

با توجه به مزایا و معایب مطرح شده، هر یک از خنک کننده‌های مایع و بادی دارای ویژگی‌ها و استفاده‌های منحصر به فردی هستند. انتخاب نهایی براساس نیازها و شرایط خاص هر فرد یا محیط صورت می‌گیرد. همچنین، با پیشرفت فناوری، خنک‌کننده‌های هوشمند و ترکیبی از دو نوع خنک‌کننده نیز در آینده ممکن است توسعه یابند و نیازمند بررسی‌های بیشتر باشند.